6 şubat 2023 kahramanmaraş depremi

• literatürde tam olarak bir türkçe karşılık verilmemiş, ingilizcede supershear olarak adlandırılan deprem mekanizması ile gerçeklemiş deprem. türkçede süper kesme, süper kopma, süper kopma kayması gibi isimlendirmeler yapanlar olsa da ben süper kırılma tanımını daha doğru buluyorum.
  
  peki nedir bu süper kırılma? en basit tabirle kırılmanın normalin üzerinde bir hızla gerçekleşmesi neticesinde kırılmanın fay boyunca yer kabuğundaki sismik kayma dalgalarının (p ve s dalgaları) hızından daha hızlı ilerlemesine süper kırılma deprem diyoruz. tipik depremlerde kırılma, fay boyunca kayma dalgası hızından daha yavaş hızlarda yayılır. bununla birlikte, süper kırılma depremlerinde kırılma, kayma dalgası hızından daha hızlı hareket ederek daha küçük bir alanda sonik bir patlama gibi çok daha yoğun sarsıntı yaratır. bu nedenle süper kırılma depremlerinin şiddeti, normal depremlere göre daha fazladır. normal bir depremin ortalama hızı saniyede 1.5 ile 2.5 km iken süper kırılma depremlerde bu hız saniyede 4 km'nin üzerine çıkabilir. bu tür depremler genellikle çok sert kayaçların olduğu bölgelerde meydana gelirler. meydana geldiklerinde ise daha şiddetli ve daha yıkıcı sarsılmalara yol açarlar.
  
  işte tam bu noktada kahramanmaraş depreminin bu kadar yıkıcı olmasına sebep olan ana mekanizmaya geliyoruz. bilindiği üzere 6 şubat gecesi 04.17'de meydana gelen büyük depremin tetikleyicisi narlı segmenti (pazarcık) üzerinde meydana gelen kırılmaydı. depremin kırılma modellemelerine baktığımızda kırılmanın narlı segmenti üzerinde daf - narlı - amanos segmenti kavşağına gelmeden hemen önce bir süper kırılmaya dönüştüğünü görüyoruz. üçlü kavşağa gelmeden hemen önce oluşan bu süper kırılma, enerjisini daf'a aktarıp kuzeye doğru bir kırılma yaratıyor. daf üzerinde yaşanan kırılma saniyeler içerisinde amanos segmentini tetikleyip kırılmanın güneye doğru ilerlemesine yol açıyor. amanos segmenti üzerindeki bu kırılma, süper kırılmaya dönüşüp segment üzerindeki bütün dallanmış fayları da birlikte kırarak sarsıntının şiddetini arttırıyor. bütün bu kırılma süreci yaklaşık 80 saniye içerisinde gerçekleşiyor. kırılan toplam fay uzunluğunu 350 km kabul etsek bile fayın kırılma hızı saniyede 4.4 km'yi buluyor ki bu da ortalama bir kırılma hızının 2 katından daha fazla. https://twitter.com/…ant/status/1736341707032002782
  
  biz bugün depremin büyüklüğüne 7.8 derken tek bir kırılmanın büyüklüğünden bahsetmiyoruz. 7.8 ifadesi, narlı segmenti üzerinde başlayıp saniyeler içerisinde birbirlerini tetikleyerek kırılan 3 fayın açığa çıkardığı toplam enerjinin büyüklüğünü ifade ediyor. gelelim süper kırılmanın bu deprem özelinde neden bu kadar önemli bir terim olduğuna. 5 aralık 2023 tarihinde yayınlanan ve yukarıda linkini paylaştığım modellemenin kaynağı olan ''dynamics of episodic supershear in the 2023 m7.8 kahramanmaraş/pazarcik earthquake, revealed by near-field records and computational modeling'' makalesine göre kırılmanın hızı normal bir depremin hızı kadar olsaydı narlı segmentindeki kırılma, diğer iki segmentin tetiklenmesine yol açmayabilirdi. bu da 6 şubat gecesi yaşanan yıkımın ve depremden etkilenen bölgenin genişliğinin çok daha kısıtlı olmasına yol açabilirdi.
  
  6 şubat gecesi gerekli bütün şartlar bir araya geldi ve yaklaşık 80 saniye içerisinde 400 km'lik bir hat kırıldı. tarihsel süreçte daha önce bu üçlü kavşağın aynı anda kırıldığına dair bir veri yok. bu bakımdan kahramanmaraş depremi, bilinen tarih açısından da bir ilki oluşturuyor.